Mùa hè là giai đoạn dương khí tối thịnh. Nắng nóng là đặc trưng của khí hậu mùa hè , người xưa gọi thứ khí đó là “thử khí”. Bình thường, thử khí không gây bệnh. Nhưng khi nắng nóng quá độ (thử khí thái quá), vượt quá sức chịu đựng của cơ thể con người thì nó sẽ biến thành tác nhân gây bệnh gọi là “thử tà”.

Bệnh do nắng nóng quá mức (thử tà) gây nên, có nhiều loại, trong số đó, cần đặc biệt chú ý dự phòng và trị liệu kịp thời một loại bệnh cấp tính, có thể nguy hiểm đến sinh mạng mà Đông y gọi là “thử ôn”.

Để phòng ngừa và chữa trị thử ôn trong những tháng hè, Đông y thường sử dụng 2 bài thuốc có tác dụng giải thử thanh nhiệt và ích khí sinh tân, cụ thể như sau:

Bài thuốc dự phòng: Thanh lạc ẩm gia giảm: dùng lá sen tươi 8g, tây qua (vỏ xanh dưa hấu) 10g, bạch biển đậu (đậu ván trắng) 10g, búp tre (hoặc lá tre bánh tẻ) tươi 8g, kim ngân hoa (hoặc dây kim ngân) 8g, sắc với nước, uống thay trà trong ngày.

Đây là một trong số các bài thuốc kinh điển của y học cổ truyền, có tác dụng dự phòng thử ôn rất tốt. Vào những ngày hè nắng nóng, ta nên kiếm những vị thuốc nói trên, sắc nước uống thay trà hằng ngày. Trường hợp bị sốt, da nóng ran, chỉ cần thêm sinh thạch cao (thạch cao chưa nung) 30-40g cùng sắc uống.

Bài thuốc trị liệu: Thanh thử ích khí thang gia giảm: Dùng sâm nam hoặc sâm bố chính 12g (nếu có sâm Ngọc Linh hoặc sâm cao ly càng tốt, khi đó chỉ dùng 6-8g), thạch hộc 15g, mạch môn đông (củ tóc tiên) 10g, búp tre (hoặc lá tre bánh tẻ) tươi 15g, hà ngạnh (cuống lá sen) 15g, kim ngân hoa (hoặc dây kim ngân) 12g, tây qua, gạo tẻ 15g, cam thảo 4g, sắc với nước, uống thay trà trong ngày.

Đây là một bài thuốc kinh điển. Có tác dụng thanh thử (trừ thử tà) ích khí sinh tân (tăng cường cơ năng sinh lý, chống mất nước). Dùng trong trường hợp đã nhiễm bệnh, biểu hiện bởi các triệu chứng chính: sốt cao, phiền khát, mồ hôi nhiều, người mệt mỏi, tinh thần uể oải, tiểu sẻn đỏ, mạch hồng đại.

Ngoài loại bệnh nhiệt cấp tính gọi là “thử ôn” nói ở trên, trong những ngày hè, cơ thể con người còn có thể bị cảm nhiễm những loại tà khí khác như “thấp tà”, “hàn tà”, “hỏa tà”... dẫn tới những chứng bệnh với chứng trạng bệnh lý khác. Do đó, nếu thấy bệnh có những biểu hiện không giống những triệu chứng của “thử ôn” mô tả ở trên, cần tìm đến thầy thuốc chuyên khoa để có thể chữa trị kịp thời và có hiệu quả.

Lương y THÁI HƯ